Missie, Hoe het begon, Info Taal & Melodie

Psalmen zingen: Psalmen leren je bidden

De psalmen vormen de basis van al ons zingen en bidden in de kerk. Het is het gebedenboek en liedboek van Israël en van de Bijbel. Zelfs als je niet gelooft kan je je in veel teksten van de psalmen herkennen. Gevoelens van wanhoop, verdriet, boosheid of juist van dankbaarheid en vreugde: je komt het allemaal tegen. De psalmen gaan over mensen en God.

Psalmen zijn persoonlijke gebeden, zoals anderen die hebben gebeden. Ze laten zien hoe je kunt bidden. Ze kunnen je helpen eigen woorden te vinden. Er is ruimte voor groot vertrouwen, maar ook voor de ervaring van twijfel, eenzaamheid en boosheid. De psalmen brengen al die gevoelens en ervaringen bij God. Ze helpen ons om ons leven te verbinden met God. Psalmen leren ons bidden.

Het voordeel van psalmen zingen is, dat zingen je dichter bij je gevoel brengt. En zingen activeert je, je zingt en bidt mee. Zingen is dubbel bidden, zei Luther. De Psalmen zijn de longen van de Bijbel, wordt wel gezegd. Maar die functie vervullen de Psalmen alleen als ze bij je binnenkomen qua vorm en taal. In veel kerken worden echter steeds minder psalmen gezongen, we raken vervreemd van de psalmen door de oude taal en de melodie van de Geneefse psalmen. Daarom vind ik het belangrijk om de Psalmen dichtbij te brengen.

De teksten van de Psalmen in Gewone Taal

De Psalmteksten uit Bijbel in Gewone Taal vormen de basis voor de liedteksten. De teksten uit de BGT zijn helder, direct en staan dicht bij onze spreek- en denktaal, en daarmee onze gebedstaal. De Psalmen in Gewone Taal volgen in principe de teksten en vertaalkeuzes van de Bijbel in Gewone Taal.

‘De Bijbel in Gewone Taal is een vertaling uit de Hebreeuwse en Griekse bronteksten, gemaakt door deskundige vertalers van het Nederlands Bijbelgenootschap… in gewone woorden die iedereen kent. De zinnen zijn overzichtelijk en niet te lang. Moeilijke en traditionele woorden worden vermeden.’ , vertelt de website debijbel.nl van het Nederlands Bijbelgenootschap.
Het traditionele woord ‘loven’ dat in veel psalmen voorkomt, heeft plaatsgemaakt voor ‘zingen’, dat klinkt gewoner, en is daardoor meer aansprekend. (Citaat uit het artikel ‘Drie psalmen: denken, schuld belijden en danken in gewone taal’, Peter Booij)

‘De beeldspraak in de Bijbel is voor ons soms moeilijk te begrijpen. Dan wordt in de Bijbel in de Gewone Taal het beeld verduidelijkt. Soms werkt het beter om de betekenis van de beeldspraak weer te geven dan het beeld zelf. Bijvoorbeeld het woord ‘rots’ als aanduiding voor God. Voor mensen in Bijbelse tijd was het duidelijke dat daarmee Gods kracht wordt bedoeld, die zijn volk veiligheid en bescherming geeft. Door de betekenis van het beeld weer te geven, wordt het voor de huidige lezers net zo duidelijk. Daarom staat in Psalm 19:5 in de BGT ‘Bij U ben ik veilig’.’

Veel Psalmen in Gewone Taal & Melodie bevatten klankrijm, zoals in de hedendaagse Nederlandstalige popmuziek, om dicht bij de zinnen uit de BGT te kunnen blijven. Een schuingedrukt woord of lettergreep betekent dat er een extra noot wordt gezongen. In de beam-versie met noten is dit direct duidelijk.

Enkele woorden bij elke specifieke psalm

Elke Psalm iGTM wordt afgesloten met een korte toelichting. Dit beschrijft een persoonlijk woord of enige theologische achtergrondinformatie. Hiervoor heb ik geput uit het ‘Internationaal commentaar op de Bijbel deel 1’ uitgegeven bij KOK/Averbode. Wanneer er iets bijzonders te melden is over de opbouw van de Psalm iGTM bijvoorbeeld de reden dat een bridge is toegevoegd, staat dat hier vermeld.

De melodie van de Psalmen in Gewone Taal

De voor velen bekende Geneefse psalm-melodie is de basis van de melodie, alleen deze is ritmisch en licht vormgegeven. Bij enkele Psalmen iGTM zijn er 1 of 2 noten licht gewijzigd of is er een extra noot in de melodielijn toegevoegd, maar de Geneefse melodie is duidelijk leidend en behouden. Hierdoor zijn de melodieën van de Psalmen in Gewone Taal & Melodie voor veel mensen herkenbaar en voelen ze snel vertrouwd, tenminste voor hen die de Geneefse melodie kennen. Veelal zingen de mensen ze na het 1e vers makkelijk mee.

De melodie is vormgegeven met het oog op samenzang in kerkdiensten en vieringen, maar kunnen ook door een solist gezongen en gespeeld worden.

Tussenspel bij elke Psalm IGTM

Aan elke Psalm iGTM is een kort tussenspel toegevoegd. Het is de bedoeling dat deze wordt gespeeld na elk gezongen couplet als overgang tussen de coupletten, zodat het ritmische karakter ook tussen de coupletten behouden blijft en de Psalm iGTM daadwerkelijk een psalm-song wordt.

Tegelijk geeft het tussenspel lucht tussen de coupletten en kunnen de woorden beter tot je doordringen.

Pilot

Inmiddels is er een kleine pilot gedaan hoe de Psalmen iGTM overkomen bij de mensen in de gemeente. Ongeveer 25 mensen hebben een workshop gevolgd waarbij de Psalmen in Gewone Taal & Melodie zijn geëvalueerd. De reacties op meerdere Psalmen-diensten in verschillende Protestantse gemeenten zijn positief.

En 15 mensen hebben na een kerkdienst met meerdere Psalmen iGTM een evaluatieformulier ingevuld. Daaruit konden we deze conclusies trekken:

Conclusies

• De heldere taal van de Bijbel in Gewone Taal en daarmee de taal van de Psalmen iGTM wordt praktisch door iedereen gewaardeerd, ook door de mensen die gehecht zijn aan de Geneefse psalmen
• De zingbaarheid is belangrijk, bijvoorbeeld dat de klemtoon goed valt, daarom zijn alle psalmteksten nog eens nagezien. Ook zijn een aantal melodieën aangepast zodat deze geschikter zijn voor samenzang.
• • De ritmische melodie wordt door de meerderheid gewaardeerd, door 70% van degenen die meededen met de evaluatie. ‘Normaal als ik een psalm zing in de kerk, houd ik het maximaal 2 coupletten goed vol, meer wordt me te zwaar. Maar met de lichte melodie van de Psalmen iGTM zing ik met plezier 4 coupletten achter elkaar en is het ook prima om meerdere psalmen te zingen.’ Tegelijk is er een minderheid van 30% die gehecht is aan de Geneefse melodie en liever vasthoudt aan het oude.
• Voorzingen van het 1e couplet is voor de meeste mensen nodig/helpend, omdat de melodie even wennen is. Daarna pakt het merendeel de melodie goed op, als zij de noten kunnen zien. Dat betekent dat er in het begin een voorzanger nodig is. Of dat in het begin een audio wordt gebruikt met zang en begeleiding, te vinden op de website. Hierop vind je ook beam-versies, zodat de tekst met noten gebeamd kan worden.

Enkele reacties vanuit de pilot

‘Deze psalmen komen dichtbij,’ is een veelgehoorde reactie. Precies wat mijn missie is! ‘Ze zijn zo heerlijk vrolijk!’
Verrassend vond ik dat ook veel oudere mensen positief reageren op de Psalmen iGTM. ‘Veel psalmen zing ik gedachteloos mee,’ vertelde een vrouw van middelbare leeftijd, ‘jouw Psalmen iGTM komen veel meer bij me binnen.’

Een net-gepensioneerde organist vertrouwde me toe: ‘Allerlei liederen en stijlen speel ik graag in de kerk, behalve de Geneefse psalmen. Dan speel ik liever deze ritmische Psalmen in gewone taal. Qua taal en melodie zijn het psalmen “uit mijn hart”.’ Een treffende omschrijving die ik graag heb opgenomen als ondertitel.

Sarah (21): ‘Voor mij zijn de psalmen die we in de kerk zingen geen muziek, maar blijven het losse noten. Deze Psalmen iGTM zijn echt liedjes geworden, ‘songs’ die goed te volgen zijn.’ Rachel (14): ‘Deze psalmen begrijp ik en ze zijn vrolijk.’

Andere psalmprojecten

Natuurlijk zijn er andere psalmprojecten zoals Psalmen voor nu. Prachtig! Maar slechts een enkele hiervan wordt geregeld gezongen in de kerken en er is een band bij nodig. De Psalm Project houdt veelal vast aan de oude taal en De Nieuwe Psalmberijming aan de statische Geneefse melodie. Daarbij is de tekst van de Psalmen in Gewone Taal persoonlijk en direct, zoals de taal van gebed. En de melodie is fris en vrolijk, geschikt voor samenzang.

Verantwoording en bronvermelding

Zoals eerder gezegd vormen de Psalmteksten uit Bijbel in Gewone Taal uitgegeven in 2014 door het Nederlands Bijbelgenootschap de basis voor de liedteksten. Een aanzienlijk aantal zinnen uit de Bijbelteksten is integraal opgenomen. Juist de heldere taal en korte zinnen lenen zich daar goed voor. De Psalmen in Gewone Taal volgen in principe de volgorde, woord- en vertaalkeuzes van de Bijbel in Gewone Taal.

Informatie omtrent de Bijbel in Gewone Taal is hierboven te vinden onder het kopje ‘teksten van de Psalmen iGTM’. Meer achtergrondinformatie is te vinden op de website van het Nederlands Bijbelgenootschap:

Bij het maken van de teksten las ik telkens de NBV21 ernaast, en heb ik ook geregeld de Herziene Statenvertaling erop nageslagen, om tot een goed begrip van de psalm en van de vertaalkeuze van de Bijbel in Gewone Taal te komen.

Daarbij was het helpend om de theologische achtergrondinformatie te lezen in het ‘Internationaal commentaar op de Bijbel deel 1’ uitgegeven bij KOK/Averbode. Had ik een vraag bij een psalmvers of woord sloeg ik de BIJBEL met kanttekeningen’ deel 4, uitgegeven bij Bosch & Keuning n.v. Baarn erop na.

Voor ‘Enkele woorden bij deze psalm’ heb ik geput uit mijn eigen ervaring en wat betreft de theologische opmerkingen die hier geregeld beschreven staan, hebben als bron het eerdergenoemde ‘Internationaal commentaar op de Bijbel deel 1’.